Γιορτή για την ειρήνη, η θυσία των προσκόπων στο Αϊδίνι

Γιορτή για την ειρήνη, η θυσία των προσκόπων στο Αϊδίνι

Μια άγνωστη ιστορία για τα 31 παιδιά που εκτελέσθηκαν στο Αϊδίνι πριν 102 χρόνια γιατί αγαπούσαν την πατρίδα τους και τον άνθρωπο

του ΣΤΡΑΤΗ ΜΠΑΛΑΣΚΑ*

Έχει περάσει μισός αιώνας από εκείνο το μακρινό 1970 που οκτάχρονο Λυκοπουλάκι στήθηκα προσοχή στην αυλή της τότε Εστίας των Προσκοπικών Συστημάτων της Μυτιλήνης, σε ένα εκπληκτικό αρχοντόσπιτο στη γωνία των οδών Καβέτσου και Αγίας Ειρήνης, δίπλα στην σωζόμενη ευτυχώς ακόμα, κατοικία των Αλεπουδέληδων, του σογιού του Οδυσσέα Ελύτη, στα αποκαλυπτήρια του μνημείου των προσκόπων Αϊδινίου και Σωκίων. Λίγο άγνωστες λέξεις που φαινόταν όλα αυτά και δεν καταλάβαινα και γιατί συμβαίνουν. Ηρέμησα θυμάμαι κάπως όταν κάποιος μίλησε για τα γεγονότα που τιμούσαμε με το μνημείο που είχε ξεσκεπαστεί από τους μεγάλους αρχηγούς μας και που ήταν αφιερωμένο στους προσκόπους «που σκότωσαν οι τούρκοι».

«Προφανώς είχε να κάνει με προσκόπους που σκοτώθηκαν στην επανάσταση του 1821» θα σκέφτηκα.

Θυμάμαι ακόμα τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες με τις οποίες ο καλός αυτός κύριος που μας μίλησε περιέγραψε τη σφαγή των προσκόπων. Δεν ήταν πρόσκοπος γιατί και στολή δε φορούσε και στο σχολείο θυμάμαι περνούσε από τάξη σε τάξη προτρέποντας μας να πηγαίνουμε στο κατηχητικό. Η αφήγηση του περιελάμβανε βγάλσιμο ματιών, κόψιμο κεφαλιών, κόψιμο μύτης και αυτιών κάτι σαν την προ ετών μετάδοση από την τηλεόραση της σφαγής Αμερικανού δημοσιογράφου από τη Τζιχάντ. Για την ιστορία τον εν λόγω κύριο συνάντησα ένα δυο χρόνια μετά επικεφαλής των Αλκίμων της Μυτιλήνης μελανοχίτωνα με άσπρη ζώνη ΑΤ και γκέτες ενώ στη διάρκεια της δημοσιογραφικής μου καριέρας, στα τέλη της δεκαετίας του 1980 τον βρήκα κατηγορούμενο για ηθική αυτουργία σε φόνο εκ προμελέτης, σε μια υπόθεση αρχαιοκαπηλίας που κατέληξε σε φονικό.

Χρόνια μετά, το μνημείο μεταφέρθηκε δεδομένης της κατεδάφισης της αγαπημένης μας Προσκοπικής Εστίας και την παράδοση της στο σύγχρονο σφαγέα της αντιπαροχής που κατέσφαξε ουκ ολίγα αρχιτεκτονήματα στην πόλη της Μυτιλήνης. Θυμάμαι πάντως μεγάλος Ανιχνευτής ήμουνα πια, πως ξεβιδώσαμε τις μαρμάρινες και τις μεταλλικές επιγραφές ενώ μια μπουλντόζα ξερίζωσε το μνημείο και το μετέφερε στο Μακρύ Γιαλό εναποθέτοντας το εκεί όπου και σήμερα βρίσκεται… «ΑΪΔΕΙΟΣ ΜΝΗΜΗ ΠΡΟΣΚΟΠΩΝ ΑΙΔΙΝΙΟΥ ΚΑΙ ΣΩΚΙΩΝ» έγραφε η μαρμάρινη επιγραφή που μετέφερα, μαθητής της ΣΤ τάξης κλασικού του 1ου Γυμνασίου Αρρένων Μυτιλήνης ήμουνα και βοηθούντος καιτου φιλολόγου μου Περιφερειακού Εφόρου Προσκόπων Λέσβου Παναγιώτη Παρασκευαίδη έμαθα σχετικά εύκολα πως η επιγραφή ευχόταν να είναι παντοτινή η μνήμη των Προσκόπων του Αίδινίου και των Σωκίων.

Εν τω μεταξύ με ετούτα και τα άλλα είχα μάθει να τραγουδώ και το: «Στο Αίδίνι και στα Σώκια όπου εθανατώθησαν. Μάρτυρες ήρωες Πρόσκοποι αυτοί των αρίστων νέοι ζηλευτοί».

Με τούτα και με τα άλλα κατέβηκα στην Αθήνα για σπουδές. Αυτές οι σπουδές ή μάλλον τα όσα πάνε παράλληλα με τις σπουδές με έφεραν πολλές φορές στη Βασιλίσης Σοφίας. Πολλές φορές εκεί στις αρχές της δεκαετίας του 80 πηγαίναμε βόλτες από το Σύνταγμα στην Αμερικάνικη πρεσβεία οπότε μια μέρα διαμαρτυρόμενος για την επανένταξη της Ελλάδας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ βρέθηκα κρυπτόμενος στις αίθουσες του…Πολεμικού Μουσείου! Ο Ακέλας μου και οι Αρχηγοί μου δεν με πήγαν ποτέ στο Πολεμικό Μουσείο. Εκεί όπου με πήγε η επανένταξη της χώρας μας στο στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Αλλά και να πήγαινα δεν θα έβλεπα αυτό που είδα χρόνια μετά όταν συνοδεύοντας την πρότυπη Ομάδα της Περιφέρειας Προσκόπων Λέσβου στην Αθήνα πήγαμε όλοι μαζί στο Πολεμικό Μουσείο.

Και ω του θαύματος. Αυτό που δεν είδα στα φοιτητικά μου χρόνια στο Πολεμικό Μουσείο το είδα ξαφνικά μπροστά μου στο περιθώριο της δράσης «Gifts for peace Δώρα στην Ειρήνη».  Μπαίνοντας στο Πολεμικό Μουσείο λοιπόν ήρθα πρόσωπο με πρόσωπο με τον ήρωα Πρόσκοπο του Αϊδινίου. Με τη στολή του, το σημαιάκι της Ομάδας του και το παράσημο εξαιρέτων πράξεων κρεμασμένο στο στήθος του. «Καλώς τα τα παιδιά τα δικά μας» σκέφτηκα…

«Έφορε τι είναι ετούτος ο πρόσκοπος;» άκουσα από κάποιο από τα παιδιά που συνόδευα στη δράση.

Τι είναι ετούτος ο Πρόσκοπος; Τι είναι ετούτος ο Πρόσκοπος του Αϊδινίου σκέφτηκα προσδιορίζοντας ακόμα περισσότερο το ερώτημα του μικρού προσκόπου, αυτού του μικρού νεοέλληνα;

Τι είναι λοιπόν ο Πρόσκοπος του Αίδινίου για έναν μικρό Έλληνα Πρόσκοπο σήμερα;

Πριν χρόνια ο εν κοινοίς δαιμονίοις (επαναλαμβάνω κοινοίς και όχι καινοίς ούτε κενοίς) δαιμονίοις μετ εμού ευρισκόμενος Χρήστος Σταθόπουλος πρώην Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων και υπεύθυνος σήμερα του ιστορικού του αρχείου, με έκανε κοινωνό μιας σημαντικής επιστολής του τότε Γενικού Εφόρου Πτέρη προς τον τότε περιφερειακό Έφορο Προσκόπων Ροδόπης Κομνηνό. Απαντούσε στο αίτημα του Εφόρου να του επιτραπεί να οργανώσει εκδήλωση– μνημόσυνο των προσκόπων του Αϊδινίου. Στην απάντηση του λοιπόν ο Πτέρης ζητά από τον Έφορο «το μνημόσυνο να έχει σεμνή και προσκοπική μορφή άνευ υπερβολών και εχθρικών εκδηλώσεων». Και πρόσθετε ο Γενικός Έφορος εκείνο το μακρινό 1936,μόλις 17 χρόνια μετά τη θυσία του Αίδινίου. «Να μη παραβλεφθεί το γεγονός ότι η πατρίς μας ευρίσκεται εις στενάς φιλικάς σχέσεις με την Τουρκία, και ως εκ τούτου η σοβαρότης του μνημοσύνου πρέπει να διαφυλαχθεί.». και καταλήγει η επιστολή: «Έχω εμπιστοσύνην εις την κρίσιν σας όπως κανονίσητε το ζήτημα τούτο επί το προσκοπικώτερον».

Τιμάμε λοιπόν τη θυσία των Προσκόπων του Αίδινίου κατά την κατάσταση των Ελληνοτουρκικών διπλωματικών σχέσεων;

Το ζήτημα που προκύπτει από την επιστολή Πτέρη έχει απαντηθεί και για εμάς τους Προσκόπους από τη γνωστή ρήση του Σολωμού: «Το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικό ότι είναι αληθές». Και στη βάση αυτής της ρήσης θα έπρεπε ίσως όχι μόνο ως Πρόσκοποι αλλά σαν Ελληνική κοινωνία να επαναπροσδιορίσουμε κάποια στοιχεία της ιστορίας μας κυρίως ξανασυζητώντας περιπτώσεις εθνικών μύθων.

Στην περίπτωση των προσκόπων του Αιδινίου και της μοναδικής στην προσκοπική και όχι μόνο παγκόσμια ιστορία υπόθεση της θυσίας τους πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα «γιατί σήμερα, έναν αιώνα μετά, θυμίζουμε το γεγονός σε ανήλικα παιδιά;».

Πρώτον ως στοιχείο της ιστορίας μας.

Δεύτερον ως σημείο της νεολαιίστικης ιστορίας της πατρίδας μας.  Χωρίς να συγκρίνω τα δυο γεγονότα μεταξύ τους η θυσία του Αίδινίου είχε περισσότερους νεκρούς από τη θυσία του Πολυτεχνείου το 1973. Η πρώτη δεν περιλαμβάνεται σε κανένα βιβλίο ιστορίας ούτε καν ως αναφορά. Η δεύτερη έχει μετεξελιχθεί σε εθνική αργία για τους χώρους της εκπαίδευσης και όχι μόνο .

Τρίτο ως γεγονός που ίσως να έπρεπε να ξαναγραφεί δεδομένης της απόστασης των 102 χρόνων μια και λεπτομέρειες του οποίου μπορεί να αμφισβητούνται. Για παράδειγμα το παρουσιαζόμενο ως ιστορικό στοιχείο του διλλήματος της σωτηρίας των νέων Προσκόπων εφόσον αλλαξοπιστήσουν πόθεν προκύπτει;  Το Κίνημα του Κεμάλ Αττατούρκ ήταν ένα κατ' εξοχής λαϊκό κίνημα και ο Αντνάν Μπέης ο μετονομασθείς σε Μεντερές λόγω της δράσης του στον ποταμό Μαίανδρο, πρωταγωνιστής του θανάτου των νεαρών Προσκόπων δεν είναι γνωστός και για τις καλές του σχέσεις με τους χοτζάδες της περιοχής. 

Οπότε το ερώτημα τίθεται από μόνο του. Πώς παρουσιάζουμε σε νέα παιδιά ένα κατ' εξοχήν εθνικό θέμα στο οποίο πρωταγωνιστεί η θυσία δεκάδων ανήλικων; 

Ας κρατήσουμε μια παραδοχή. Μπορεί κανείς να αγαπά την πατρίδα του χωρίς να είναι μισαλλόδοξος και να μισεί την πατρίδα του άλλου.  Άρα; Τι κάνουμε και πως παρουσιάζουμε τα γεγονότα σε νέα παιδιά που δείχνουν να μην πολυθέλουν να ξέρουν κι αν θέλουν κάπως αλλιώς γράφεται για εκείνα η ιστορία στα κεφάλια τους; 

Το Μάρτιο του 2008, τριήμερο της Αποκριάς και της Καθαρής Δευτέρας ήταν, Πρόσκοποι, Ανιχνευτές και οι βαθμοφόροι από τις Περιφερειακές Εφορείες, Λέσβου, Χίου και Δωδεκανήσων ταξίδεψαν μαζί με μέλη των Επιτροπών Κοινωνικής Συμπαράστασης και άλλους φίλους της Προσκοπικής Κίνησης στη Μικρασιατική γη, σε ένα ταξίδι οργανωμένο από την Εφορεία Περιοχής Αιγαίου του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων.

Συμμετείχαν στη θεία λειτουργία που πραγματοποιήθηκε στο ναό της Αγίας Φωτεινής της πόλης και στην οποία χοροστάτησε ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος στην πρώτη θεία λειτουργία στην πόλη όπου χοροστάτησε Οικουμενικός Πατριάρχης μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Την επόμενη μέρα, την Καθαρή Δευτέρα μόνο οι Πρόσκοποι της Λέσβου, κινήθηκαν προς το Αϊδίνι. Στον Εύδωνα παραπόταμο του Μαιάνδρου ποταμού, λίγο έξω από το Αϊδίνι, εκεί όπου με τη βοήθεια Ελλήνων και Τούρκων επιστημόνων είχαμε εντοπίσει πως εκτελέσθηκαν τα31 παιδιά και οι βαθμοφόροι τους στις 17 Ιουνίου 1919, πραγματοποιήσαμε μια μικρή σεμνή τελετή στη μνήμη των παιδιών που τήρησαν την υπόσχεση τους «να τηρούν το καθήκον τους στο Θεό και στην πατρίδα». Ήμασταν το πρώτο οργανωμένο από το 1919 τμήμα της Ελληνικής Προσκοπικής Κίνησης που είχε φτάσει στο βωμό της θυσίας. Η συγκίνηση σε όλους μικρούς και μεγάλους φανερή. Τα λόγια βούλιαζαν στη σιωπή σαν τα πόδια μας στην άμμο της ακτής. «Η άμμος με το αίμα των αδελφών μας» μου είπε ένας από τους βαθμοφόρους…

Ένα μπλε με άσπρη ρίγα μαντήλι, όπως αυτό που φορούσε εκείνη τη ώρα στο λαιμό του ή σαν αυτό που φορούσαν την ώρα του μαρτυρίου τους οι Πρόσκοποι του Αίδινίου ρίχτηκε στα νερά του Μαίανδρου ποταμού από έναν Ανιχνευτή της 2ης Κοινότητας της Μυτιλήνης στη μνήμη των συνομήλικων του Προσκόπων που έχασαν τη ζωή τους εκεί στο ίδιο σημείο, τότε πριν 89 χρόνια.  Με την ευχή για Ειρήνη στο Αιγαίο και την ιδιαίτερα ταραγμένη περιοχή των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής.

Κοιταζόμασταν αναμετάξυ μας. Και ξαφνικά το τραγούδι του αποχαιρετισμού. Μόνο που αυτή τη φορά τραγουδήθηκε από μια παρέα Προσκόπων που κράτησαν τον κύκλο ανοικτό. Δεν έκλεισε ο κύκλος μας φανερά. Όπως ειπώθηκε η δράση «αυτή η γιορτή για την ειρήνη και τις χαρές της κλείνει με το τραγούδι αυτό. Παρόντες ανάμεσα μας να κλείνουν τον κύκλο οι 31 Πρόσκοποι και βαθμοφόροι του Αϊδινίου, οι Πρόσκοποι που έκαναν το καθήκον τους βοηθώντας κάθε άνθρωπο σε κάθε περίσταση στα δύσκολα χρόνια της Μικρασιατικής καταστροφής, της Ναζιστικής Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέμου, στα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν. Μαζί με τους Προσκόπους τα παιδιά θύματα της φρίκης όλων των πολέμων αλλά και τα παιδιά θύματα της σύγχρονης βίας, τα παιδιά πρόσφυγες που χάθηκαν κι ακόμα χάνονται στο πέρασμα τους από τη μια άκρη του Αιγαίου ή της Μεσογείου, στην άλλη, τα θύματα της εκμετάλλευσης και της ανθρώπινης διαστροφής».

Η αποστολή των Προσκόπων της Λέσβου επέστρεψε στη Μυτιλήνη αργά το απόγευμα της Καθαρής Δευτέρας του 2008 έχοντας στα σακίδια των μελών της λίγο χώμα από την ακτή του Μαίανδρου ποταμού. Απόδειξη στις επόμενες γενιές της συμμετοχής στην ιστορική επίσκεψη.

Στη Μυτιλήνη ανακαινίσαμε το μνημείο. Πιο ανθρώπινο, πιο κοντά στα παιδιά. Κι η επέτειος κάθε χρόνο γιορτή ειρήνης. Στην κρύπτη του μνημείου η άμμος από το Μαίανδρο ποταμό. Αλλά τα λυκόπουλα παίζουν τριγύρω από το μνημείο του Προσκόπου της Μικρασίας. Οι πρόσκοποι ξεκουράζονται στη σκιά του. Η χαρά του μνημείου για τις χαρές της Ειρήνης κι όχι για τα κακά του πολέμου. H πλατεία απέναντι από την Εστία της Περιφέρειας μετονομάστηκε σε πλατεία προσκόπων Αιδινίου με μια επιγραφή να θυμίζει την άγνωστη ιστορία μας σε όλους. Στη σκιά μιας ελιάς. Του δένδρου της ειρήνης.

Είπαμε η επέτειος, ακόμα και στις πρωτόγνωρες συνθήκες της πανδημίας του κορονοϊού, διαδήλωση για την ειρήνη. Αγαπάμε την Ειρήνη, υπερασπίζουμε την Ειρήνη, πολεμάμε για την Ειρήνη.

Αλλά ταυτόχρονα και ξέρουμε. Πως η παρέα μας, η παρέα των προσκόπων έρχεται από μακριά. Έχουμε ιστορία, μια μακριά και σημαντική ιστορία προσφοράς στην πατρίδα.  Αγαπάμε την πατρίδα μας, γιατί πολεμήσαμε για αυτήν, κάποια παιδιά σαν τους σημερινούς Προσκόπους πολέμησαν για αυτήν την πατρίδα κι έδωσαν και τη ζωή τους για αυτή. Ανάμεσα στους άλλους λόγους που είχαν και γιατί είχαν υποσχεθεί να κάνουν το καθήκον τους. Για την πατρίδα.

Για τούτο και λέμε πως για την πατρίδα μας έχουμε λόγο. Τη θέλουμε τρανή, αναπτυγμένη, ικανή να μας προσφέρει τα πάντα όπως τα πάντα δώσαμε σαν πρόσκοποι για αυτήν όταν χρειάστηκε.

Ερχόμαστε από μακριά και ο δρόμος μας είναι μακρύς. Πάμε μακριά…

Είμαστε χαρούμενοι για την ιστορία μας. Την ιστορία που δεν γράφεται σε κανένα βιβλίο από αυτά που διδάσκονται στα σχολεία αλλά την κρατάμε στην καρδιά μας. Την ιστορία των προσκόπων, τη μεγάλη ιστορία που έγραψαν μικρά παιδιά, την ιστορία που παραδίδουμε από γενιά σε γενιά, από παλιό πρόσκοπο σε νεότερο, μαζί με τα όπλα μας. Tα ξύλινα μας κοντάρια, τον προσκοπικό μας σουγιά και την υπόσχεση που δίνουμε ενώπιον Θεού και ανθρώπων. Να αγαπάμε την πατρίδα μας και τους ανθρώπους.

* Ο ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ είναι Περιφερειακός Έφορος των Προσκόπων της Λέσβου

 Πηγή:  ΣΤΟ ΝΗΣΙ https://stonisi.gr/post/17894/giorth-gia-thn-eirhnh-h-thysia-twn-proskopwn-sto-aidini